امروزه سازمان‌ها برای اجرای برنامه‌های خود و ذخیره‌سازی داده‌ها به زیرساخت‌های مقیاس‌پذیر، کارآمد و کم‌هزینه نیاز دارند. مدل سنتی تأمین زیرساخت‌ها شامل خرید تجهیزات سخت‌افزاری، تأمین فضا، مدیریت مصرف انرژی و نگهداری از سرورها است که فرایندی زمان‌بر و پرهزینه محسوب می‌شود. علاوه بر این، گسترش و مقیاس‌پذیری زیرساخت‌های سنتی نیز با چالش‌های متعددی روبه‌رو است.
IaaS (Infrastructure as a Service) یا زیرساخت به‌عنوان سرویس یک مدل رایانش ابری است که امکان دسترسی بر اساس تقاضا به منابع پردازشی مانند سرورها، ذخیره‌سازی، شبکه و مجازی‌سازی را از طریق اینترنت فراهم می‌کند. در این مدل، سازمان‌ها دیگر نیازی به خرید و مدیریت سخت‌افزار ندارند، بلکه تنها بر اساس مصرف واقعی خود هزینه پرداخت می‌کنند.
IaaS چیست؟
IaaS یا زیرساخت به‌عنوان سرویس یک مدل پردازش ابری است که در آن منابع پردازشی مقیاس‌پذیر، مانند سرورها، ماشین‌های مجازی، ذخیره‌سازی و شبکه، از طریق اینترنت و به‌صورت پرداخت به میزان استفاده (Pay-as-you-go) در دسترس کاربران قرار می‌گیرند. این مدل به سازمان‌ها امکان می‌دهد که بدون نیاز به خرید سخت‌افزار و صرف هزینه‌های عملیاتی، به منابع قدرتمند و مقیاس‌پذیر دسترسی داشته باشند.
نحوه عملکرد IaaS
در مدل IaaS، کاربران به‌جای خرید و نگهداری سخت‌افزار فیزیکی، به منابع زیرساختی از طریق سرویس‌دهنده‌های ابری دسترسی دارند. این منابع شامل ماشین‌های مجازی، شبکه، ذخیره‌سازی و دیگر قابلیت‌های زیرساختی است که می‌توانند به‌صورت خودکار و بر اساس تقاضا مقیاس‌گذاری شوند.
سرویس‌دهنده ابری (CSP – Cloud Service Provider) مسئول مدیریت و نگهداری سخت‌افزار و زیرساخت‌های فیزیکی است، درحالی‌که کاربران می‌توانند بر نصب، پیکربندی و مدیریت نرم‌افزارها و داده‌های خود تمرکز کنند.
ویژگی‌های کلیدی IaaS:
- دسترسی از طریق اینترنت: کاربران می‌توانند از هرجایی به منابع زیرساختی خود متصل شوند.
- مقیاس‌پذیری سریع: منابع پردازشی می‌توانند بر اساس نیاز کاربران افزایش یا کاهش پیدا کنند.
- مدیریت ساده: کاربران نیازی به مدیریت زیرساخت فیزیکی ندارند و تنها بر روی نرم‌افزارها و داده‌های خود تمرکز می‌کنند.
- پرداخت بر اساس مصرف: هزینه‌ها بر اساس میزان استفاده واقعی از منابع محاسبه می‌شود.
تفاوت IaaS با PaaS و SaaS
مدل‌های ابری مختلفی وجود دارند که بسته به نیاز سازمان، سطوح متفاوتی از مدیریت زیرساخت را ارائه می‌دهند. IaaS، PaaS و SaaS سه مدل اصلی پردازش ابری هستند که تفاوت‌های آن‌ها در جدول زیر نمایش داده شده است:
| مدل | تعریف | مسئولیت کاربر | مسئولیت ارائه‌دهنده خدمات ابری |
| IaaS (زیرساخت به‌عنوان سرویس) | ارائه منابع پردازشی مانند سرورها، شبکه و ذخیره‌سازی | مدیریت سیستم‌عامل، نرم‌افزارها، داده‌ها و امنیت | مدیریت سخت‌افزار، مجازی‌سازی و زیرساخت |
| PaaS (پلتفرم به‌عنوان سرویس) | ارائه محیط توسعه و استقرار برنامه‌ها به همراه ابزارهای موردنیاز | مدیریت کد و داده‌ها | مدیریت زیرساخت، سیستم‌عامل و ابزارهای توسعه |
| SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس) | ارائه نرم‌افزارهای کاربردی به‌صورت آنلاین | استفاده از نرم‌افزارها | مدیریت همه بخش‌ها (زیرساخت، پلتفرم، نرم‌افزار) |
نمونه‌هایی از خدمات IaaS، PaaS و SaaS
- IaaS: Google Compute Engine، AWS EC2، Microsoft Azure Virtual Machines
- PaaS: Google App Engine، AWS Lambda، Microsoft Azure Functions
- SaaS: Google Workspace، Dropbox، Microsoft 365
مزایای استفاده از IaaS
۱. کاهش هزینه‌های زیرساختی
مدل IaaS هزینه‌های سرمایه‌ای اولیه (CAPEX) را کاهش می‌دهد، زیرا نیازی به خرید سرورها و تجهیزات شبکه نیست. کاربران فقط برای میزان مصرف خود هزینه پرداخت می‌کنند.
۲. مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری بالا
IaaS به کاربران اجازه می‌دهد تا منابع را بر اساس تقاضا افزایش یا کاهش دهند. این قابلیت برای کسب‌وکارهایی که با نوسانات ترافیکی و نیازهای متغیر مواجه هستند، بسیار ارزشمند است.
۳. بهینه‌سازی زمان و منابع انسانی
مدیریت سرورها و زیرساخت‌های فیزیکی نیازمند زمان و نیروی انسانی متخصص است. IaaS این پیچیدگی‌ها را کاهش داده و به سازمان‌ها اجازه می‌دهد روی توسعه و بهبود نرم‌افزارها تمرکز کنند.
۴. دسترسی جهانی و انعطاف‌پذیری بالا
کاربران می‌توانند از هر نقطه از جهان به زیرساخت‌های خود دسترسی داشته باشند. این موضوع برای کسب‌وکارهای بین‌المللی و تیم‌های راه دور بسیار مفید است.
۵. امنیت و پایداری بیشتر
ارائه‌دهندگان خدمات IaaS معمولاً بهترین استانداردهای امنیتی را ارائه می‌دهند و دارای پشتیبانی از بازیابی اطلاعات و تکرار داده‌ها در مراکز داده مختلف هستند.
چالش‌ها و محدودیت‌های IaaS
۱. وابستگی به ارائه‌دهنده خدمات ابری
انتخاب یک سرویس‌دهنده نامناسب ممکن است منجر به مشکلاتی مانند قفل‌شدن در یک ارائه‌دهنده خاص (Vendor Lock-in) شود که خروج از آن هزینه‌بر و پیچیده خواهد بود.
۲. مسائل امنیتی و حریم خصوصی
باوجود پیشرفته بودن راهکارهای امنیتی IaaS، همچنان امنیت داده‌ها و کنترل دسترسی‌ها بر عهده کاربر است. سوءمدیریت در پیکربندی امنیتی می‌تواند منجر به افشای داده‌های حساس شود.
۳. هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی
گرچه مدل پرداخت بر اساس مصرف یک مزیت محسوب می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است هزینه‌های ناشی از افزایش ناگهانی مصرف پیش‌بینی‌نشده و کنترل آن دشوار باشد.
امنیت در IaaS
مدل IaaS دارای مدل امنیتی مشترک (Shared Responsibility Model) است، به این معنی که مسئولیت امنیت میان ارائه‌دهنده خدمات ابری و مشتری تقسیم می‌شود:
✅ مسئولیت ارائه‌دهنده خدمات ابری:
- امنیت سرورها و سخت‌افزارهای فیزیکی
- مدیریت شبکه و زیرساخت مجازی
- اعمال پچ‌های امنیتی در سطح زیرساخت
✅ مسئولیت کاربران:
- محافظت از داده‌ها و دسترسی کاربران
- مدیریت امنیت سیستم‌عامل و نرم‌افزارها
- پیکربندی صحیح تنظیمات شبکه و دسترسی‌ها
نتیجه‌گیری
IaaS یک مدل کارآمد و منعطف برای تأمین زیرساخت‌های پردازشی است که به سازمان‌ها اجازه می‌دهد منابع موردنیاز خود را بدون نیاز به خرید سخت‌افزار مدیریت کنند. این مدل با کاهش هزینه‌ها، مقیاس‌پذیری بالا، دسترسی آسان و امنیت بهبودیافته، گزینه‌ای ایده‌آل برای بسیاری از کسب‌وکارها و توسعه‌دهندگان است.
بااین‌حال، برای استفاده بهینه از IaaS، سازمان‌ها باید ارائه‌دهنده مناسب را انتخاب کرده، سیاست‌های امنیتی را رعایت کنند و هزینه‌های استفاده را به‌دقت مدیریت نمایند.
منبع: cloud.google
